Xuất Khẩu Gạo Việt Chạm Mốc 5 Tỷ USD Nhưng Vẫn Thiếu Thương Hiệu Cao Cấp - Ngày 24/11/2024

Xuất khẩu gạo Việt Nam tiếp tục ghi nhận bước tiến ấn tượng khi chính thức vượt qua mốc 5 tỷ USD, đạt mức cao nhất trong lịch sử ngành gạo nước nhà. Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, tính đến ngày 15/11 năm nay, hơn 8 triệu tấn gạo đã được xuất khẩu ra thị trường quốc tế, mang về giá trị kỷ lục cho Việt Nam. Tuy nhiên, đằng sau con số ấn tượng đó vẫn còn những trăn trở lớn liên quan đến việc thiếu vắng một thương hiệu gạo Việt Nam chất lượng cao mang tầm quốc tế và sự thiếu đồng bộ trong chuỗi ngành hàng lúa gạo.

Tại diễn đàn “Giải pháp nhân rộng các mô hình thí điểm thành công của Đề án Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp” diễn ra sáng ngày 23/11, ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT), nhấn mạnh rằng đề án này, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào cuối năm ngoái, là một bước đi chiến lược nhằm cải thiện toàn diện ngành lúa gạo Việt Nam. Đây là đề án đặt mục tiêu phát triển bền vững trên diện tích một triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) – vựa lúa lớn nhất cả nước. Hiện nay, đã có 12/13 tỉnh thành ĐBSCL tham gia thực hiện đề án, tạo nền tảng quan trọng cho sự chuyển mình của ngành gạo Việt.

Tuy vậy, ông Lê Thanh Tùng cũng thẳng thắn chỉ ra rằng, ngành lúa gạo Việt Nam hiện còn tồn tại những hạn chế, điển hình là tình trạng thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa các bên trong chuỗi giá trị, dẫn đến việc giá trị hạt gạo chưa được tối ưu hóa. Đặc biệt, các vấn đề về uy tín trong mua bán giữa nông dân và doanh nghiệp, cùng câu chuyện "bẻ kèo" vẫn xuất hiện, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển lâu dài của ngành. Ông Tùng chia sẻ: “Chất lượng lúa gạo của Việt Nam không hề thua kém các quốc gia xuất khẩu hàng đầu như Thái Lan hay Ấn Độ, nhưng giá trị lại chưa tương xứng. Điều này đặt ra bài toán cần giải quyết để nâng tầm thương hiệu gạo Việt trên thị trường quốc tế.”

Một trong những thách thức lớn mà ngành lúa gạo Việt Nam đang đối mặt là mức phát thải trong sản xuất. Hiện tại, mức phát thải từ sản xuất lúa gạo của Việt Nam chiếm 0,9% tổng phát thải toàn cầu, cao hơn các quốc gia xuất khẩu gạo lớn như Philippines, Thái Lan và Trung Quốc. Chính vì vậy, hướng đi phát triển “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” được xem là giải pháp quan trọng không chỉ để nâng cao giá trị kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, vai trò của các hợp tác xã (HTX) cũng được nhấn mạnh là yếu tố then chốt trong việc hiện thực hóa mục tiêu này. Ông Trần Minh Hải, Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn, nhận định rằng HTX chính là nền tảng cốt lõi để xây dựng chuỗi giá trị lúa gạo bền vững. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra rằng, các HTX tại Việt Nam hiện vẫn còn quy mô khá nhỏ, với trung bình chỉ 80 thành viên/HTX tại ĐBSCL – thấp hơn đáng kể so với mức trung bình cả nước (200 thành viên/HTX) và các quốc gia như Thái Lan (1.500 thành viên/HTX).

Theo ông Hải, để phát triển mạnh mẽ, các HTX cần có đủ năng lực và bản lĩnh để liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp, thực hiện các hoạt động sản xuất, mua bán theo hướng chuyên nghiệp hơn. Các mô hình HTX thành công tại ĐBSCL, như HTX Tân Hưng hay Phú Thạnh, được đánh giá cao nhờ khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu, áp dụng công nghệ hiện đại như máy gặt đập liên hợp và tổ chức hiệu quả các dịch vụ thu hoạch, vận chuyển. Khi các HTX đủ mạnh để quản lý và điều phối sản xuất, chúng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy chất lượng gạo Việt Nam, đồng thời nâng cao đời sống kinh tế cho người nông dân.

Dù còn nhiều thách thức, nhưng với những tín hiệu tích cực từ đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp, ngành lúa gạo Việt Nam đang cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ. Trong tương lai, việc nhân rộng các mô hình sản xuất bền vững, xây dựng thương hiệu gạo xanh, giảm phát thải và cải thiện chuỗi giá trị là nhiệm vụ quan trọng để đưa gạo Việt Nam trở thành biểu tượng uy tín trên thị trường toàn cầu. Với giá xuất khẩu bình quân đạt 626 USD/tấn trong 10 tháng qua – mức cao nhất từ trước đến nay, gạo Việt đang từng bước khẳng định vị thế vượt trội, không chỉ về chất lượng mà còn về giá trị kinh tế, so với các quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới như Thái Lan, Ấn Độ và Pakistan.